Dziekan Wydziału Biologii wyróżnił autorów najczęściej cytowanych artykułów

05 03 2025

Już po raz drugi przyznano wyróżnienia za autorstwo prac o największej liczbie cytowań. W tym roku rozpatrywane były publikacje oryginalne z wiodącym udziałem badaczy z Wydziału Biologii opublikowane w latach 2018 i 2019.

Nagrodzono trzy prace. Dwie z nich powstały w Zakładzie Mikrobiologii Medycznej, kierowanym przez dr. hab. Tomasza Jagielskiego:

• Jagielski T., Bakuła Z., Gawor J., Maciszewski K., Dyląg M., Nowakowska J., Gromadka R., Karnkowska A. The genus Prototheca (Trebouxiophyceae, Chlorophyta) revisited: implications from molecular taxonomic studies. Algal Res., 2019, 43:e101639.

W pracy dokonano kompleksowej rewizji taksonomii bezbarwnych glonów z rodzaju Prototheca, w oparciu o nowo zaprojektowany marker molekularny. W jego funkcji użyto fragmentu mitochondrialnego genu cytb, kodującego apocytochrom b, składową kompleksu bc1 w łańcuchu oddechowym. W obrębie rodzaju Prototheca potwierdzono odrębność 14 gatunków. Przedstawiono pełną charakterystykę 6 nowych gatunków Prototheca. Podano też propozycję klucza diagnostycznego do oznaczania wszystkich 14 gatunków. Przedstawiony w pracy system klasyfikacji glonów Prototheca spp., wraz z testem genotypowania, stanowią obecnie „złoty standard” w identyfikacji tych mikroorganizmów.

• Jagielski T., Roeske K., Bakuła Z., Piech T., Wlazło Ł., Bochniarz M., Woch P., Krukowski H. A survey on the incidence of Prototheca mastitis in dairy herds in Lublin province, Poland. J. Dairy Sci., 2019, 102(1), 619-628.

Praca jest jednym z dwóch największych opracowań dotyczących prewalencji zapalenia gruczołu mlekowego (mastitis) wywołanego zakażeniem glonami Prototheca spp. w hodowlach krów mlecznych w Polsce. Wyniki pracy miały kluczowe znaczenie dla oceny epidemiologii zakażeń prototekowych u bydła w Polsce. Częstość występowania takich zakażeń ustalono na poziomie 5%. Glony Prototheca spp. okazały się trzecim, po paciorkowcach i gronkowcach, najczęstszym czynnikiem etiologicznym mastitis u bydła. Wykazano, że większość przypadków prototekowego mastitis to zakażenia subkliniczne, o znacząco podwyższonej, niż u zwierząt kontrolnych, liczbie komórek somatycznych (ang. Somatic Cell Count, SCC) przy nieuchwytnych różnicach w morfologii krwi obwodowej. Dominującym czynnikiem etiologicznym prototekowego mastitis były glony z gatunku P. bovis. Gatunek ten dominował również wśród prób z różnych anatomicznych lokalizacji zarówno u krów chorych, jak i zdrowych, a także w próbach środowiskowych. Wystąpienia przypadków mastitis w gospodarstwach, których środowisko nie wykazuje cech kontaminacji glonami Prototheca spp., wytłumaczono swoistą latencją zakażenia w gospodarzu i okresowym siewstwem patogenu z mlekiem; z kolei wystąpienia epidemiczne, w podobnym kontekście środowiskowym, powiązano z transmisją odzwierzęcą.

Trzecia nagrodzona praca powstała w Zakładzie Biochemii Roślin, kierowanym przez dr hab. Annę Szakiel prof. UW.

• Alsoufi A. S. M., Pączkowski C., Szakiel A., Długosz M. Effect of jasmonic acid and chitosan on triterpenoid production in Calendula officinalis hairy root cultures. Phytochemistry Letters 2019, 31: 5-1.

W pracy wykazano, że stosowanie niektórych substancji pobudzających odpowiedź obronną roślin (tzw. elicytorów) w roślinnych kulturach in vitro może prowadzić do znaczącego wzrostu wytwarzania bioaktywnych substancji o charakterze metabolitów wyspecjalizowanych, mających potencjalne zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym czy kosmetycznym. Jednak taka stymulacja szlaków metabolizmu wyspecjalizowanego często odbywa się kosztem metabolizmu podstawowego, co może powodować czasowe osłabienie wzrostu rośliny.

W eksperymentach wykorzystano otrzymane przez dr Długosza stabilne linie kultur korzeni włośnikowych, uzyskane po raz pierwszy dla nagietka lekarskiego Calendula officinalis w wyniku transformacji za pomocą bakterii Rhizobium rhizogenes. Kultury korzeni włośnikowych stanowią szczególnie atrakcyjny model badawczy wykorzystywany w biotechnologii roślin. Najwyższa spośród wszystkich znanych typów kultur in vitro stabilność genetyczna, przejawiająca się stałym poziomem syntezy metabolitów, w połączeniu z możliwością wzrostu w pożywkach płynnych stanowią istotne walory o wysokim potencjale zastosowań w skali technicznej i przemysłowej.

Badacze stwierdzili, że w obecności kwasu jasmonowego (jednego z naturalnych regulatorów wzrostu i rozwoju roślin) wytwarzanie i nagromadzanie saponin triterpenoidowych, odpowiedzialnych za właściwości lecznicze nagietka, wzrosło ponad 100-krotnie. Towarzyszyło temu jednak ograniczenie biosyntezy steroli, będących niezbędnymi składnikami błon komórkowych. Inny elicytor, chitozan (pochodna chityny stosowana w rolnictwie jako stymulator wzrostu roślin) spowodował wzrost biosyntezy steroli, natomiast nie wywarł stymulującego wpływu na biosyntezę triterpenoidów. Opublikowane wyniki wskazały, że stosowane w kulturach in vitro elicytory mogą w różny sposób modyfikować szlaki biosyntezy substancji roślinnych, czasem prowadząc do ich konkurencyjności. Ma to istotne znaczenie w biotechnologicznych próbach stymulacji produktywności kultur in vitro, a także w indukcji naturalnej odporności roślin w rolnictwie ekologicznym.

Fot. Komórki Prototheca bovis, SEM, x6,000.